Jakie są objawy odwodnienia organizmu?
Człowiek traci wodę z organizmu w trakcie wykonywania najprostszych procesów, takich jak oddychanie, wydalanie moczu czy pocenie się. Jest to zjawisko naturalne, jednak jeżeli ubytek wody nie zostanie uzupełniony, może dojść do odwodnienia, które jest poważnym stanem, wymagającym interwencji. Chcąc uniknąć ryzyka związanego z odwodnieniem, warto znać symptomy, świadczące o tym, że nasz organizm potrzebuje wody.
Spis treści:
- 1. Co to jest odwodnienie organizmu?
- 2. Jakie są objawy, przyczyny i diagnostyka odwodnienia organizmu?
- 3. Dzienne zapotrzebowanie na wodę
- 4. Odwodnienie organizmu u osób starszych
- 5. Odwodnienie u małych dzieci
- 6. Jak sprawdzić odwodnienie?
- 7. Jak wygląda człowiek odwodniony?
- 8. Kiedy należy skierować się do szpitala?
- 9. Jak nawodnić organizm?
Co to jest odwodnienie organizmu?
Ciało człowieka składa się w ok. 60% z wody, która bierze udział w wielu procesach i reakcjach biochemicznych, pozwalających nam poprawnie funkcjonować. Jej znaczenie dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia jest tak duże, że przy zbyt małym nawodnieniu, nasz organizm zaczyna słabnąć i przestaje działać poprawnie. Kiedy następuje większy ubytek wody z organizmu, niż ciało jest w stanie uzupełnić, mówimy o odwodnieniu organizmu. Jest to poważny stan, który może prowadzić do groźnych powikłań jeżeli nie zostanie szybko zażegnany.
Jakie są objawy, przyczyny i diagnostyka odwodnienia organizmu?
Przyczyny odwodnienia organizmy mogą być różne. Wśród najpowszechniejszych wyróżniamy:
Niewystarczające spożycie płynów: Zaleca się pić w ciągu dnia ok. 2 litrów płynów dziennie, w czasie upałów nawet do 5 litrów. Picie zbyt małych ilości wody może prowadzić do odwodnienia.
Wysoka temperatura lub intensywna aktywność fizyczna: Pocenie się w wyniku gorąca, lub wysiłku fizycznego zwiększa utratę płynów. Jeżeli niedobory nie zostaną uzupełnione, może pojawić się stan odwodnienia.
Biegunka i wymioty: Obfite biegunki lub częste wymioty powodują utratę wody i elektrolitów, dlatego w takich przypadkach zaleca się częste picie wody mineralnej lub elektrolitów aptecznych małymi łykami.
Niedostateczne spożycie płynów przez osoby starsze lub niemowlęta: Starsze osoby i niemowlęta są bardziej podatne na odwodnienie z powodu różnych czynników, takich jak zmniejszone uczucie pragnienia lub większa podatność na infekcje.
Choroby i stany zdrowotne: Niektóre choroby, takie jak cukrzyca, choroba nerek, niektóre choroby układu pokarmowego, mogą prowadzić do zwiększonego ryzyka odwodnienia.
Kiedy w organizmie znajduje się zbyt mało płynów, dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu ciała. Poniżej przedstawiamy najczęstsze objawy odwodnienia.
Utrata elastyczności skóry
Wraz z wiekiem skóra każdego człowieka traci elastyczność i staje się wiotka. Dzieje się tak w wyniku naturalnych procesów starzenia, które związane są między innymi z utratą wody przez skórę. Jeżeli jednak zauważymy, że nasza skóra staje się szara i wiotka, a zjawisko wystąpiło nagle, może to świadczyć o niedostatecznym nawodnieniu. Warto w takiej sytuacji zadbać o odpowiednią podaż płynów.
Oddawanie moczu i jego kolor
W przypadku odwodnienia widoczne jest zmniejszenie częstotliwości oddawanego moczu. Można zaobserwować także zmianę koloru wydalanej cieczy; mocz często staje się ciemniejszy.
Zawroty i ból głowy
Odwodnienie prowadzi do zmniejszenia objętości krwi krążącej, co z kolei może wpływać na dotlenienie mózgu. Zmniejszenie przepływu krwi i niedobór tlenu w mózgu mogą powodować rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego, co prowadzi do zawrotów i bólu. Ponadto, zmniejszenie ilości wody w organizmie może wpływać na równowagę elektrolitową. Elektrolity, takie jak sód, potas i magnez, odgrywają ważną rolę w przewodnictwie impulsów nerwowych. Ich niedobór lub zaburzenie równowagi elektrolitowej może wpływać na działanie układu nerwowego i również powodować skurcze mięśni i ból głowy.
Zapadanie się i napięcia gałek ocznych
Oczy potrzebują odpowiedniej wilgotności, aby utrzymać prawidłowe nawilżenie i odpowiednio funkcjonować. Gdy organizm jest odwodniony, może dochodzić do suchości oczu, co może prowadzić do napięcia gałek ocznych i uczucia dyskomfortu.
Zaparcia
Odwodnienie może prowadzić do zaparć z kilku powodów. Po pierwsze, odpowiednia ilość wody jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania jelit. Niewystarczające nawodnienie jelit może doprowadzić do spowolnienia lub zahamowania ruchu pokarmu przez jelita, co często skutkuje zaparciami.
Jelita wchłaniają wodę w celu utrzymania odpowiedniej wilgotności mas kałowych. Jeżeli wody w organizmie jest zbyt mało, będzie ona wykorzystana w większym stopniu przez inne tkanki, a masa kałowa ulegnie stwardnieniu i będzie ciężej przechodzić przez kanał jelita.
Ponadto odwodnienie może powodować zmniejszenie ogólnej objętości płynów w organizmie, co wpływa na ogólny stan zdrowia. Nieprawidłowe nawodnienie może prowadzić do dysregulacji hormonalnej i zaburzeń w układzie trawiennym, które mogą przyczyniać się do zaparć.
Dzienne zapotrzebowanie na wodę
Według Instytutu Medycyny (IOM) dorosłe kobiety powinny spożywać około 2,7 litra płynów dziennie, a dorośli mężczyźni około 3,7 litra płynów dziennie. Ta ogólna ilość obejmuje nie tylko wodę spożywaną w czystej postaci, ale także płyny zawarte w pożywieniu i innych napojach.
Warto jednak zauważyć, że to są ogólne wytyczne i może być konieczne dostosowanie ilości spożywanej wody w zależności od indywidualnych potrzeb. Na przykład, osoby, które są bardziej aktywne fizycznie, lub osoby przebywające w gorącym i wilgotnym środowisku, mogą potrzebować większej ilości wody w celu utrzymania prawidłowego nawodnienia.
Oczywiście indywidualne zapotrzebowanie na wodę zależne jest od kilku czynników. Uwzględniając indywidualną masę ciała, dzienne zapotrzebowanie na wodę można obliczyć mnożąc masę ciała przez 0,030. Przyjmuje się, że na jeden kilogram należy dziennie dostarczyć ok. 30 mililitrów wody. Oczywiście zapotrzebowanie może zwiększać się w zależności od trybu życia, a także ilości spożywanych kalorii. Na jedną spożytą kalorię należy przyjąć minimum 1 mililitr wody, a to oznacza, że spożywając 2 tys. kalorii dziennie, należy pić 2 litry wody, niezależnie od wagi.
Ile wody dziennie powinny pić dzieci?
Dzienne zapotrzebowanie na wodę u dzieci może się różnić w zależności od wieku, płci, poziomu aktywności fizycznej i warunków otoczenia. Rodzicom i opiekunom zaleca się, aby dbali o to, żeby ich dzieci piły ok. 6 szklanek wody dziennie. Warto jednocześnie wdrożyć do diety malucha owoce i warzywa bogate w wodę, takie jak: arbuz, ogórki czy pomidory.
Odwodnienie organizmu u osób starszych
W procesie starzenia się dochodzi do zmian, związanych z bilansem wodnym, dlatego zawartość wody w organizmie seniora może spaść nawet o 45-50%. Co więcej, u osób starszych często występuje zmniejszone uczucie pragnienia, przez co nie dbają oni o to, aby odpowiednio się nawadniać, a to zwiększa ryzyko odwodnienia. Zaburzenia gospodarki wodnej u osób starszych mogą wynikać również ze zmian hormonalnych lub powstać w wyniku stosowania niektórych leków. Osobom starszym należy przypominać o tym, że muszą codziennie pić odpowiednie ilości wody mineralnej. Opiekunowie i rodzina seniorów powinni także zadbać o to, aby osoba starsza zawsze miała pod ręką butelkę z wodą.
Jak sprawdzić odwodnienie u osoby starszej? W przypadku seniorów objawy odwodnienia są podobne do występujących u osób młodszych, jednak problemem jest to, że osoba starsza rzadko informuje o pogorszeniu samopoczucia osoby z otoczenia, bądź też łączy je z innymi występującymi schorzeniami. Tymczasem długotrwałe odwodnienie seniorów może doprowadzić do zaostrzenia chorób istniejących, a w skrajnych przypadkach nawet do hospitalizacji.
Leczenie odwodnienia u osób starszych w warunkach domowych polega przede wszystkim na dostarczaniu odpowiedniej ilości płynów. W przypadku seniorów zbyt mała ilość płynów w organizmie jest wynikiem odwodnienia hipertonicznego, czyli po prostu spowodowana jest piciem zbyt małych ilości wody. Jeżeli jednak uzupełnianie płynów nie daje rezultatów, warto skontaktować się z lekarzem.
Odwodnienie u małych dzieci
Odwodnienie u małych dzieci może przebiegać gwałtownie, dlatego ważne jest, aby rodzice lub opiekunowie zwracali uwagę na odpowiednią podaż płynów u malucha. Należy też zapoznać się z najczęstszymi przyczynami odwodnienia u niemowląt i małych dzieci, do których zaliczamy:
biegunkę i wymioty;
wysoką gorączkę;
błędy w karmieniu;
niedostateczną podaż wody w trakcie upałów;
zaburzenia wchłaniania w jelitach;
zaburzenia ssania i połykania.
Woda mineralna Rabka Zdrój to wyjątkowa woda która ze względu na niską zawartość sodu oraz swoje walory zdrowotne zalecana jest rodzicom oraz ich małym pociechom.
Odwodnienie może wystąpić także w przypadku niektórych schorzeń, które wymagają dalszej diagnostyki, są to: cukrzyca, choroby nerek czy choroba Addisona. Wszelkie niepokojące objawy u małego dziecka należy skonsultować ze specjalistą.
Należy wziąć pod uwagę fakt, że małe dziecko nie powie nam o tym, że źle się czuje. Należy więc zwracać uwagę na objawy odwodnienia u małych dzieci, takie jak:
zmniejszenie ilości oddawanego moczu;
płacz bez wydzielania łez;
zmiana zachowania u dziecka (apatia, rozdrażnienie, ciągła senność);
wzmożone pragnienie;
zmniejszenie masy ciała;
suchość skóry i błon śluzowych;
zapadnięte gałki oczne.
Odwodnienie u małych dzieci jest bardzo groźne, dlatego przy wystąpieniu powyższych objawów, warto udać się do lekarza, który określi stopień odwodnienia i zaleci dalsze leczenie. W przypadkach silnego odwodnienia lekarz może zdecydować o pozostawieniu dziecka w szpitalu.
Jak sprawdzić odwodnienie?
Istnieje kilka metod pozwalających na sprawdzenie odwodnienia u osób dorosłych oraz dzieci. Niektóre z nich możliwe są do wykonania samodzielnie, inne wymagają ingerencji specjalisty.
Kolor moczu
Jedną z metod na sprawdzenie że jest zbyt mało wody w organizmie jest obserwacja koloru oraz częstotliwości oddawanego moczu. W przypadku gdy nastąpiła nadmierna utrata wody przez organizm, mocz staje się ciemniejszy, można zauważyć też zmniejszenie wydalania moczu. Odpowiednio nawodniony mocz ma barwę słomkową, jeżeli staje się ciemnożółty lub ciemniejszy, oznacza to, że ciało potrzebuje nawodnienia.
Test skórny
Poziom nawodnienia można ocenić także, wykonując test na powierzchni skóry. Cały proces polega na uszczypnięciu skóry na grzbiecie dłoni, przytrzymaniu przez kilka sekund i puszczeniu. Jeżeli skóra od razu wróci do poprzedniego kształtu, oznacza to odpowiednie nawodnienie organizmu. W przypadku, gdy odkształcenie się utrzymuje, może to świadczyć o zbyt małej ilości wody w organizmie, a więc dobrze jest wtedy uzupełnić płyny. Metoda ta nie jest wskazana u osób starszych, u których spadek elastyczności skóry to normalny objaw związany z wiekiem.
Hematokryt
Stan odwodnienia zmienia całkowitą objętość osocza, a to powoduje zwiększenie hematokrytu we krwi. Do zbadania hematokrytu konieczne jest wykonanie badania krwi (jest to składowa morfologii).
Jonogram
Jest to badanie mające na celu określenie stężenia elektrolitów w organizmie. Jeżeli badanie wykaże nieprawidłowości, może to świadczyć o zaburzeniach gospodarki wodno-elektrolitowej. O odwodnieniu świadczy przede wszystkim podwyższony poziom jonów chlorkowych.
Jak wygląda człowiek odwodniony?
Człowiek odwodniony wykazuje typowe objawy, wymienione w powyższych akapitach. Patrząc na człowieka odwodnionego z zewnątrz, najbardziej w oczy rzucają się objawy skórne. Do najpowszechniejszych oznak odwodnionej skóry zaliczamy:
nierównomierny koloryt;
cera poszarzała, ziemisty odcień;
skóra staje się wiotka i cienka, traci elastyczność;
naskórek łuszczy się nadmiernie;
skóra matowa;
rozszerzone pory;
czasem zaczerwienienia i podrażnienia skóry.
U dzieci charakterystycznym symptomem jest też suchość błon śluzowych, a przy dłuższym odwodnieniu także spadek masy ciała.
Kiedy należy skierować się do szpitala?
Stan lekkiego odwodnienia zazwyczaj nie wymaga hospitalizacji, a niedobory płynów można uzupełnić domowymi sposobami, zwiększając spożycie płynów i elektrolitów w domu. Do szpitala należy udać się w przypadku długotrwałego lub ciężkiego odwodnienia i braku poprawy pomimo samodzielnych działań. Do natychmiastowego kontaktu z lekarzem powinny skłonić takie objawy jak utrata przytomności czy silne wymioty. Warto skontaktować się z lekarzem także w przypadku odwodnienia u małych dzieci lub osób starszych, których stan może się bardzo szybko pogorszyć. Lekarz zdiagnozuje przyczynę odwodnienia i wprowadzi odpowiednie leczenie.
Jak nawodnić organizm?
Najprostszym sposobem na uzupełnienie wody w organizmie jest systematyczne picie wody mineralnej, która zawiera cenne elektrolity pomagające utrzymać odpowiednią gospodarkę wodno-elektrolitową. W celu uzupełnienia płynów można pić także świeże soki owocowe lub warzywne bez dodatków oraz herbaty ziołowe. W przypadku narażenia na odwodnienie lepiej unikać napojów moczopędnych, takich jak kawa, herbata czy alkohol, które zawierają spore dawki kofeiny lub cukru. Takie płyny mogą przyspieszać wydalanie wody i zwiększać ryzyko odwodnienia.
Należy pamiętać, że indywidualne potrzeby nawadniania mogą się różnić w zależności od czynników, takich jak wiek, aktywność fizyczna, warunki pogodowe i stan zdrowia.
